Οι  λειτουργίες της γλώσσας

Θεωρία

Αναφορική γλώσσα: 

ή αλλιώς : κυριολεκτική, δηλωτική, λογική, πληροφοριακή. 

   στην αναφορική γλώσσα το μήνυμα δε χρειάζεται ερμηνεία, μας δίνεται  κυριολεκτικά και έχει να κάνει με την κοινή αντίληψη όλων μας για τον κόσμο.

   σκοπός του πομπού σε αυτήν την περίπτωση είναι η πληροφόρηση και μόνο, χωρίς ιδιαίτερα καλολογικά στοιχεία και σχήματα λόγου.

 

Ειδικότερα, με την αναφορική λειτουργία / κυριολεκτική χρήση / δήλωση:

 

• Ο πομπός απευθύνεται στη λογική-βιωματική λειτουργία του δέκτη
• Το βάρος πέφτει στην πληροφορία του μηνύματος
• Έχουμε πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας (ρεαλισμός)
• Ο λόγος αποκτά αντικειμενικότητα

 

Ποιητική γλώσσα:

ή αλλιώς : μεταφορική, συνυποδηλωτική, συγκινησιακή.

   στην ποιητική γλώσσα έχουμε συναισθηματικές αποχρώσεις, γι αυτό παρατηρείται στο λόγο ζωντάνια και παραστατικότητα.

   σκοπός του πομπού δεν είναι μόνο η πληροφορία (το μήνυμα), αλλά και η προσέλκυση του δέκτη. Δηλαδή, περισσότερο μας ενδιαφέρει εδώ η μορφή με την οποία διατυπώνεται το μήνυμα, παρά το ίδιο το μήνυμα (η πληροφορία).  

 

Ειδικότερα, με την ποιητική λειτουργία / μεταφορική χρήση / υποδήλωση ή συνυποδήλωση:

 

·        Το βάρος πέφτει στη μορφή του μηνύματος και κυρίως στην αισθητική απόλαυση που προκαλεί

·        Ο πομπός απευθύνεται κυρίως στη συναισθηματική-συγκινησιακή λειτουργία του δέκτη

·        Η πραγματικότητα απεικονίζεται με πλασματικό τρόπο

·        Κυριαρχεί η πολυσημία και η πολυδιάστατη προσέγγιση και ερμηνεία

·   Η σύνδεση των νοημάτων είναι κατά βάση διαισθητική και συνειρμική. Ο λόγος αποκτά ροή,υποκειμενικότητα, ρευστότητα

·       Υπάρχουν πολλά σχήματα λόγου (μεταφορές, παρομοιώσεις, εικόνες, προσωποποιήσεις

·       Το ύφος γίνεται λογοτεχνικό ή λογοτεχνίζον, ζωντανό, παραστατικό, γλαφυρό  

    Καταληκτικά, αυτό που πρέπει να συγκρατήσουμε για τις δύο λειτουργίες της γλώσσας, είναι ο σκοπός κάθε λειτουργίας (Αναφορική: πληροφόρηση, Ποιητική: προσέλκυση) και το να συνδέσουμε στο μυαλό μας την αναφορική χρήση με την κυριολεξία και την ποιητική χρήση με την μεταφορά. 

 

 ·       Κυριολεξία(αναφορική χρήση) έχουμε, όταν μια λέξη χρησιμοποιείται για να δηλώσει την πραγματική της σημασία.

·       Μεταφορά (ποιητική χρήση) έχουμε, όταν μια λέξη χρησιμοποιείται για να δηλώσει μια σημασία που δεν υπάρχει πραγματικά. 

   Ποιητική χρήση της γλώσσας "συναντούμε" πολύ συχνά στην δημοσιογραφία, στην ποίηση, στην υποκριτική και γενικότερα στην τέχνη. Αντίθετα αναφορική χρήση της γλώσσας συναντούμε συνήθως σε επιστημονικά κείμενα αλλά  και αλλού.           

                                 

Παράδειγμα:

    Είναι παιδί διαμάντι. (Ποιητική )

    Το διαμάντι είναι ορυκτό. (Αναφορική) 

      Πιθανές ερωτήσεις:

α) Να αναγνωρίσετε τη λειτουργία της γλώσσας του κειμένου και να αιτιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα / ή και τι πετυχαίνει με αυτή;

 Απάντηση:

«Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί κατά βάση την αναφορική/ ποιητική  λειτουργία της γλώσσας, δηλαδή χρησιμοποιεί τις λέξεις με την  :κυριολεκτική  / μεταφορική σημασία τους, απευθυνόμενος στη λογική/ συγκινησιακή λειτουργία του ανθρώπου. Ενδεικτικά παραδείγματα είναι οι λέξεις....

Και αυτή η επιλογή οφείλεται στην πρόθεσή του να προσδώσει στο λόγο του... / ή Και με αυτή του την επιλογή πετυχαίνει να προσδώσει στο λόγο του  αντικειμενικότητα/ ζωντάνια παραστατικότητα».

 

β) Να αναγνωρίσετε ποιες λέξεις από τις παρακάτω χρησιμοποιούνται με τη δηλωτική και ποιες με την συν-υποδηλωτική τους σημασία.

 

Απάντηση: «Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται με τη δηλωτική / ή με την συν-υποδηλωτική τους σημασία είναι....»

 

γ) Να χρησιμοποιήσετε τις παρακάτω λέξεις με τη δηλωτική τους / ή την συν-υποδηλωτική τους σημασία.

 

Απάντηση:  Κάνουμε παραδείγματα στα οποία θα χρησιμοποιήσουμε την καθεμιά από τις λέξεις αυτές με τη δηλωτική  ή τη  συν-υποδηλωτική τους σημασία, ανάλογα με το τι ζητάει η άσκηση.