Η νέα διακριτή ενότητα του Προγράμματος Σπουδών στο Λύκειο με τίτλο «Ερευνητικές Εργασίες» έχει σαν σκοπό να εισάγει τους μαθητές στον κόσμο της επιστημονικής έρευνας. Mια επιστημονική εργασία δε γράφεται με βάση την προσωπική αντίληψη του συγγραφέα της αλλά ακολουθώντας κανόνες που θέσπισε η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.  Οι κανόνες αυτοί αφορούν τη μορφή της εργασίας (σελιδοποίηση, γραμματοσειρές, παραπομπές στη βιβλιογραφία, εισαγωγή εικόνων, πινάκων κ.α.), τη δομή της εργασίας (από την περίληψη και την εισαγωγή μέχρι τα συμπεράσματα και τη βιβλιογραφία) καθώς και τα χαρακτηριστικά  γραφής του Επιστημονικού Κειμένου (συντομία, ευκρίνεια, ακρίβεια, τεκμηρίωση).

 

Μορφή Εργασίας

Μια εργασία δεν κρίνεται μόνο από το ουσιαστικό περιεχόμενό της. Η συνεπής τήρηση των κανόνων της μορφής και η τάξη στην εμφάνιση αποτελεί επίσης σοβαρό κριτήριο μιας επιστημονικού χαρακτήρα εργασίας.

Η έκθεση μιας Ερευνητικής Εργασίας εργασίας συνήθως περιλαμβάνει τα εξής βασικά μέρη:

2.1  Εξώφυλλο

2.2  Περίληψη

2.3  Πίνακας Περιεχομένων

2.4  Πρόλογος

2.5  Εισαγωγή

2.6  Μεθοδολογία

2.7  Κύριο μέρος 

2.8  Συμπεράσματα

2.9  Επίλογος

2.10 Βιβλιογραφία

2.11 Παράρτημα

 

Όσο αφορά, τη μορφή, οι ερευνητικές εργασίες  πρέπει να ακολουθούν τους παρακάτω κανόνες:  

Το γραπτό μέρος της εργασίας πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

σελίδα: Α4, αρίθμηση σελίδων

διάστημα γραμμών (διάστιχο): 1,5

περιθώρια: 2,5 εκατοστά (επάνω, κάτω, δεξιά και αριστερά).

παράγραφος: στοιχημένη (justify).

γραμματοσειρά: η προτιμώμενη γραμματοσειρά είναι Times ή Times New Roman  μέγεθος 12 για το κείμενο και 16 και 14 για τους τίτλους των κεφαλαίων και υποκεφαλαίων αντίστοιχα. 

Θα πρέπει να αναγράφονται τα εξής στοιχεία:

•  Γενικό Λύκειο ............. (μέγεθος 16)
• <σχολικό έτος- τετράμηνο>  (μέγεθος 16)
• <τίτλος της εργασίας> (μέγεθος 18)
• <ονόματα μαθητών τάξη > (μέγεθος 12)
• <όνομα των υπεύθυνων καθηγητών> (μέγεθος 12)
• ............, <μήνας, έτος> (μέγεθος 14)

 

Τίτλος 

Ο τίτλος πρέπει να εκφράζει σύντομα αλλά με την μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια το ακριβές αντικείμενο της εργασίας. Προαιρετικά συμπληρωματικός υπότιτλος εμβαθύνει ή εξειδικεύει το θέμα που δηλώνεται στον τίτλο.

 

Περιγράφεται συνοπτικά όλο το περιεχόμενο της εργασίας (50-200 λέξεις) σε μια ενιαία παράγραφο και σε ξεχωριστή σελίδα.

Η Περίληψη αποτελεί ένα περιεκτικό, ολοκληρωμένο αυτοτελές κείμενο. Ένας από τους στόχους της περίληψης είναι ο αναγνώστης να μπορεί εύκολα και γρήγορα να διαπιστώσει κατά πόσο τον ενδιαφέρει η εργασία ή μέρη αυτής (μεθοδολογία, συμπεράσματα) Στην περίληψη εκτίθενται συνοπτικά το ερευνητικό πρόβλημα, τα κύρια σημεία της μεθοδολογίας, τα σημαντικότερα ευρήματα και συμπεράσματα. Παρόλο που η περίληψη προηγείται της έκθεσης γράφεται τελευταία αφού πρώτα έχουν ολοκληρωθεί όλες οι υπόλοιπες ενότητες. Ο προφανής λόγος είναι ότι η περίληψη είναι μια σύντομη μεν αλλά σφαιρική περιγραφή της εργασίας. Συνιστάται η χρήση παρελθοντικού χρόνου κατά τη συγγραφή της περίληψης.

Γενικότερα μία περίληψη μπορεί να περιλαμβάνει εντελώς επιγραμματικά :

Σκοπό: Το γενικό σκοπό που αφορά στο θέμα συνολικά (Ποιοι είναι οι λόγοι συγγραφής της εργασίας ή ποιος είναι ο κεντρικός στόχος ή οι στόχοι της συγκεκριμένης έρευνας που ανέδειξαν τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα που αναπτύσσονται στα πλαίσια μιας  εργασίας).

Κύρια Ερευνητικά ερωτήματα: Γενική αναφορά στα θέματα-ερωτήματα που έχουν αναπτυχθεί στην έρευνα.

Σχεδιασμό/μεθοδολογία/ερευνητική προσέγγιση: Περίληψη της μεθόδου δηλαδή πως επιτυγχάνονται οι επιμέρους σκοποί της έρευνας. Σύντομη αναφορά στη μεθοδολογία και στην ερευνητική προσέγγιση και την οριοθέτησή τους (αναφορά σε συνεντεύξεις, εξορμήσεις, ταινίες, ερωτηματολόγια κ.α. που εξασφάλισαν υλικό για την ανάπτυξη του θέματος).

Ευρήματα: Αναφορά στα κύρια ευρήματα με ιδιαίτερη αναφορά στην ανάλυση των δεδομένων και τη συζήτηση των αποτελεσμάτων.

Περιορισμοί/Επιπτώσεις της έρευνας: Αν η εργασία είναι ερευνητική αναφέρονται οι περιορισμοί και οι επιπτώσεις της έρευνας και προτείνονται κατευθύνσεις περαιτέρω έρευνας.

Κοινωνικές επιπτώσεις (αν υπάρχουν): Αναφέρονται οι κοινωνικές επιπτώσεις της έρευνας συμπεριλαμβανομένων της κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευθύνης των επιχειρήσεων.

Πρωτοτυπία/ αξία: Τι καινούριο προσφέρει η εργασία. Ποια είναι η αξία της έρευνας και για ποιους.

Εμπεριέχει όλους τους τίτλους ? υπότιτλους των κεφαλαίων της εργασίας (από την Εισαγωγή έως την Βιβλιογραφία και τα Παραρτήματα) και την αντίστοιχη σελίδα.

Η εισαγωγή είναι το πρώτο Κεφάλαιο της Εργασίας (Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή). Έχει σαν σκοπό να κατατοπίσει τον αναγνώστη για τα κύρια σημεία της εργασίας. Περιλαμβάνει τα εξής: 

• Αντικείμενο

Δίνεται το αντικείμενο της εργασίας (δηλ. το θέμα προς εφαρμογή, έρευνα, μελέτη κλπ).

• Πεδίο εφαρμογής

Περιγράφεται το πεδίο στο οποίο εντάσσεται το αντικείμενο της εργασίας.

• Στόχος της εργασίας

Περιγράφεται ο τελικός στόχος της εργασίας

• Ορισμοί

Δίνονται ορισμοί και επεξηγήσεις των βασικών εννοιών στις οποίες στηρίζεται η εργασία.

• Μεθοδολογία

Περιγράφονται οι αρχές της μεθοδολογίας της εργασίας και γίνεται αναφορά στα υπό εξέταση στοιχεία και στις χρησιμοποιούμενες μεθόδους (βιβλιογραφική έρευνα, διαδικτυακή έρευνα, συνεντεύξεις, στατιστική έρευνα/εργαλεία, μελέτες περίπτωσης, πειράματα, κλπ). Ειδικότερα, για να βοηθηθεί ο αναγνώστης να αντιληφθεί την επιχειρηματολογία της εργασίας, γίνεται σύντομη αναφορά στα επί μέρους θέματα που πρέπει να αναπτυχθούν, κατά σειρά. Κάθε ξεχωριστό θέμα μπορεί να αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο, στοιχειοθετώντας έτσι τον αριθμό των κεφαλαίων που θα αποτελούν το κύριο μέρος (ανάπτυξη) της εργασίας.

Ο πρόλογος της εργασίας πρέπει να αναπτυχθεί σε ξεχωριστή σελίδα να ξεκινάει με τη φράση «Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε με την επίβλεψη των?.και εντάσσεται στο πλαίσιο ??????... » και να αναφέρει τα παρακάτω:

1. Πού εντάσσεται η εργασία (ως μάθημα στο αναλυτικό πρόγραμμα της Α΄ ή της Β΄ Τάξης Λυκείου).

2. Τη Χρονική Περίοδο ?  Σχολικό Έτος που εκπονείται η Εργασία.

3. Τον Τίτλο του Θέματος του συγκεκριμένου Τμήματος Ενδιαφέροντος.

4. Σε ποιον ή ποιους κύκλους εμπίπτει το Θέμα:

α) κύκλος «Ανθρωπιστικές και Κοινωνικές Επιστήμες»

β) κύκλος «Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες και Τεχνολογία»

γ) κύκλος «Τέχνη και  Πολιτισμός»

δ) κύκλος «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη»

5. Τη συσχέτιση του Θέματος με διδασκόμενα μαθήματα (Ιστορία, Γεωγραφία, Θρησκευτικά, Λογοτεχνία,   Μουσική, Καλλιτεχνικά, Φυσικές Επιστήμες, Πληροφορική - Νέες Τεχνολογίες).

6. Τους Επιβλέποντες καθηγητές.

7. Τα ονοματεπώνυμα των συντελεστών της εργασίας (συμμαθητών/τριών που αποτελούν την ομάδα).

8. Τα κριτήρια επιλογής του Θέματος (προσωπικά κριτήρια του κάθε μέλους της ομάδας).

9. Ποιο είναι το ενδιαφέρον του Θέματος της εργασίας από επιστημονική πλευρά και με ποιο τρόπο αναμένεται ότι θα συμβάλει η εργασία στην ανάπτυξη της επιστημονικής γνώσης (αναπτύσσεται μόνο από τις ομάδες που το περιεχόμενο της εργασίας τους το επιτρέπει).

10 Ποιο είναι το ενδιαφέρον του Θέματος της εργασίας από πρακτική πλευρά (αναπτύσσεται μόνο από τις ομάδες που το περιεχόμενο της εργασίας τους το επιτρέπει).

11. Ποια πρακτικά θέματα αντιμετωπίζονται, ποιοι ενδιαφέρονται για τα αποτελέσματά της και πως θα ωφεληθούν.

12. Ποια είναι τα ερευνητικά ερωτήματα που έχουν τεθεί από κάθε μέλος της ομάδας (τα θέματα που έχουν επιλεγεί από κάθε μέλος για ανάπτυξη).

13. Ποιες είναι οι ενότητες και υποενότητες της εργασίας και τι περιλαμβάνει η καθεμία.

 

Η ανάπτυξη περιλαμβάνει όσα κεφάλαια χρειάζονται για την άρτια και ολοκληρωμένη περιγραφή. Κάθε κεφάλαιο εστιάζει ως επί το πλείστον σε ένα σημείο, ή σε ένα επί μέρους θέμα, ή διαδικασία, ή ολοκληρωμένο επιχείρημα, ή ένα πείραμα, ή μία μελέτη περίπτωσης κλπ.

 

Όταν παραφράζονται τα λόγια κάποιου άλλου (όπως συμβαίνει εδώ) η αναφορά γίνεται με το όνομα του συγγραφέα ή των συγγραφέων και την ημερομηνία έκδοσης μέσα σε παρένθεση (Παναγιωτακόπουλος, 2009). 

«Αν χρησιμοποιήσουμε αυτολεξεί ?ια ξένη φράση (όπως συμβαίνει εδώ), θα πρέπει να τη γράψου?ε σε εισαγωγικά και θα πρέπει να προηγείται ή να ακολουθεί η παραπομπή στην πηγή της. Αυτό το κείμενο τότε, ?πορεί να έχει έκταση έως 10 γρα??ές και δεν πρέπει να το επαναλάβουμε περισσότερες από ?ία έως δύο φορές στην εργασία. Στην περίπτωση που αντιγραφεί ?έρος και όχι ολόκληρη φράση, στο τ?ή?α αυτό τότε θα πρέπει να προηγούνται ή να έπονται τρεις τελείες (?), ανάλογα ?ε τον τρόπο τε?αχισ?ού του»

 

Εικόνες, σχεδιαγράμματα, γραφήματα, πίνακες πρέπει να είναι ενταγμένα στο κείμενο να συνοδεύονται με λεζάντα και να είναι αριθμημένα. Η λεζάντα βρίσκεται κάτω σε διαφορετική και μικρότερου μεγέθους γραμματοσειρά από αυτήν του κειμένου. Ο αριθμός μπαίνει πριν από το κείμενο της λεζάντας.

 

Σε αυτό το κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα της εργασίας, που προκύπτουν από τα αποτελέσματα των κεφαλαίων της ανάπτυξης.

Τα Συμπεράσματα, δεν είναι μία σύνοψη των ήδη γραφθέντων όπως είναι η περίληψη. Τα Συμπεράσματα πρέπει να απαντούν στα ερωτήματα και στους στόχους που έχουν τεθεί στην Εισαγωγή

Συγκεκριμένα πρέπει να περιέχουν:

• Αναφορά στον τίτλο και στη σημασία του θέματος.
• Υπενθύμιση των ερωτημάτων που έχουν τεθεί.
• Συμπεράσματα/απαντήσεις σχετικά με τα ερωτήματα της έρευνας.
• Αξιολόγηση για το κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι της Εργασίας.

Τα Συμπεράσματα, λόγω της δυσκολίας τους, συνιστάται να γράφονται μετά την ολοκλήρωση της πρώτης, τουλάχιστον, μορφής της εργασίας.

  

Είναι το τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας στο οποίο προτείνεται όποια μελλοντική ανάπτυξη για να επιτευχθεί μία σε βάθος ολοκλήρωση του θέματος της Εργασίας. Το κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνεται στην εργασία μόνο στην περίπτωση που προκύπτει ότι ο συνολικός στόχος της εργασίας δεν έχει ολοκληρωθεί, ή ότι από τα αποτελέσματα της εργασίας διαφαίνεται ότι χρειάζεται συμπληρωματική έρευνα στην θεματική περιοχή της εργασίας.

 

Η λίστα βιβλιογραφικών αναφορών (References)  περιέχει όλες εκείνες τις πηγές που χρησιμοποιήθηκαν και εμπεριέχονται στην εργασία. Σε αντίθεση, η βιβλιογραφία (Bibliography) είναι μια προαιρετική λίστα από πηγές, οι οποίες αν και μελετήθηκαν και συνέβαλαν στη δημιουργία άποψης για το θέμα,  τελικά μπορεί και να μην χρησιμοποιήθηκαν άμεσα στην εργασία (Βιβλιοθήκη ΤΕΙ Κρήτης χ.χ.).

Για τις βιβλιογραφικές αναφορές πρέπει να ακολουθείται ένα από τα διεθνώς διαδεδομένα πρότυπα. Όσον αφορά το περιεχόμενο και τον τρόπο παράθεσης της βιβλιογραφίας, έντυπης ή ηλεκτρονικής (διαδίκτυο), είτε στις παραπομπές είτε στο τέλος (παράθεση Βιβλιογραφίας)  αυτό που απαιτείται από τους μαθητές είναι να ακολουθούν με συνέπεια έναν ενιαίο τρόπο αναφοράς στις παραπομπές και στη βιβλιογραφία.

Η ενότητα «Βιβλιογραφία» δεν αριθμείται.

 

Γενικά μπορεί να ακολουθηθεί η παρακάτω μορφή:

Βιβλία:

Επώνυμο και αρχικό ονόματος συγγραφέα. (Χρονολογία έκδοσης). Τίτλος του έργου.

Τόπος έκδοσης: εκδόσεις.

Λήμμα σε λεξικό  εγκυκλοπαίδεια:

Τίτλο λήμματος. (Χρονολογία έκδοσης). Όνομα εγκυκλοπαίδειας (Τόμος ?. σελ. ??..). Τόπος έκδοσης: εκδόσεις

Σε κάποια έργα όπως λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, εγκυκλίους υπουργείων κ.λ.π., είναι δύσκολο να εντοπιστεί ποιος είναι ο συγγραφέας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι βιβλιογραφικές αναφορές οργανώνονται αλφαβητικά με βάση τον τίτλο του έργου ή της σειράς ή ακόμη και με βάση ένα συλλογικό όργανο στο ρόλο του συγγραφέα.

Πηγές του Διαδικτύου:

Όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες (συγγραφέα, ημερομηνία, τίτλο κτλ). Ημερομηνία πρόσβασης στη συγκεκριμένη σελίδα  και το URL, δηλαδή η διεύθυνση της ιστοσελίδας,.

Οι αναφορές σε πηγές του Διαδικτύου γίνονται παρέχοντας όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες (συγγραφέας, ημερομηνία, τίτλος κτλ). Αναφέρονται το URL και η ημερομηνία πρόσβασης της συγκεκριμένης σελίδας.

Πρακτικά συνεδρίων:

Επώνυμο (ή επώνυμα) και αρχικό ονόματος συγγραφέα. (Χρονολογία έκδοσης). Τίτλος του έργου. Όνομα συνεδρίου (σελ. ??..). Τόπος που έλαβε χώρα το συνέδριο

Ταινίες ή Βίντεο:

Δημιουργό και Τίτλο ταινίας κλπ.

Όταν δεν αναφέρεται το έτος έκδοσης τότε χρησιμοποιείται είτε η χρονολογία του copyright είτε μέσα σε παρένθεση η συντομογραφία (χ.χ.) =(χωρίς χρονολογία).

Στο Παράρτημα εισάγονται όλοι εκείνοι οι πίνακες, οι εικόνες, οι χάρτες, τα ερωτηματολόγια, αποτελέσματα πειραμάτων, βίντεο, φωτογραφίες, καλλιτεχνικό έργο, λίστα συντομογραφιών κ.λπ., που χρησιμοποιήθηκαν στην εργασία, αλλά δεν κρίθηκε σκόπιμο να παρατεθούν στο κύριο σώμα του κειμένου. Κάθε ένα παράρτημα έχει τίτλο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: <τίτλος>).

Κάθε ένα παράρτημα έχει τίτλο (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: <τίτλος>) και εμπεριέχει πίνακες, αποτελέσματα πειραμάτων, βίντεο, φωτογραφίες, καλλιτεχνικό έργο, λίστα συντομογραφιών κλπ.

 

Όπως αναλύεται  στον οδηγό για τη συγγραφή εργασιών  (Ιόνιο Παν/μιο Τμήμα Τεχνών Ήχου & Εικόνας 2009) το επιστημονικό κείμενο πρέπει να χαρακτηρίζεται από:

Συντομία (οικονομία στο λόγο) 

Να αποφεύγονται περιττές εκφράσεις-προτάσεις. Πριν γράψει κάποιος μια πρόταση ας αναρωτηθεί: 1^ον: Ποια συγκεκριμένη πληροφορία δίνει η πρόταση αυτή 2^ον: Πως μπορεί να τεκμηριωθεί η πληροφορία με επιχειρήματα, σχόλια ή παραδείγματα.

 Η οικονομία επιτυγχάνεται, με την επεξεργασία του κειμένου  και προϋποθέτει ευχέρεια ή εξάσκηση στη χρήση του λόγου. 

Ευκρίνεια 

Απλή συντακτική δομή, μικρές προτάσεις και παραδείγματα συμβάλλουν στην ευκρίνεια μιας εργασίας. 

Ακρίβεια 

Αποφυγή γενικόλογων εκφράσεων, όπως «πράγμα», «κάτι» κλπ.  Χρήση συγκεκριμένων όρων και ειδικά της αντίστοιχης επιστημονικής ορολογίας.

Επαρκής Τεκμηρίωση

Οι θέσεις που αναφέρονται στο κείμενο πρέπει να τεκμηριώνονται:

α) με λεκτικά επιχειρήματα ως αποτέλεσμα λογικής επιχειρηματολογίας (επαγωγής, απαγωγής εις άτοπον κ.λ.π). ή με εικόνες, με παραδείγματα ή συγκεκριμένες πληροφορίες (π.χ. με χρήση μαθηματικής λογικής),  β) με παραπομπές στη βιβλιογραφία.

 

Πώς με αξιολογούν οι καθηγητές;

Οι καθηγητές θα πρέπει να ελέγξουν όλο το υλικό που έλαβαν από εσάς (την Ερευνητική Έκθεση, τους ατομικούς φακέλους με το υλικό, τα ατομικά ημερολόγια με τις προσωπικές σας καταγραφές). Όλα πρέπει να ληφθούν υπόψη τόσο για την ομαδική, όσο και για την ατομική σας αξιολόγηση. Δεν είναι όμως τα μοναδικά στοιχεία που θα αξιολογήσουν. Αξιολογείται και η προφορική σας παρουσίαση, καθώς και ο τρόπος που ανταποκριθήκατε στις ερωτήσεις που σας τέθηκαν. Επίσης, μην ξεχνάτε ότι θα επηρεαστούν από την καθημερινή σας εικόνα στο μάθημα και από τη συνέπεια ολοκλήρωσης των εργασιών μέσα στους προγραμματισμούς, τη λειτουργικότητα της ομάδας και το είδος του κλίματος που επικρατούσε σε αυτή. Όλο αυτό το διάστημα ήταν δίπλα σας και μπορούσαν να αντιληφθούν πόσο δραστήριοι υπήρξατε ως άτομα και ως ομάδα, συμβάλλοντας θετικά στην εξέλιξη της εργασίας και κρατώντας σημειώσεις της προόδου σας στο προσωπικό σας ημερολόγιο.

 

Τελικά, η ΈΡΕΥΝΑ  της ομάδας σας αξιολογείται σε τέσσερα σημεία, διαφορετικής βαρύτητας στον τελικό ομαδικό βαθμό:

?           Διεξαγωγή έρευνας: ερωτήματα, μέθοδοι, πηγές, φάσεις (συντελεστής βαρύτητας 30%)

?           Περιεχόμενο ερευνητικής έκθεσης: εγκυρότητα, πληρότητα (συντελεστής βαρύτητας 30%)

?           Γλώσσα, πολυτροπικότητα και δομή ερευνητικής έκθεσης (συντελεστής βαρύτητας 20%)

?           Δημόσια παρουσίαση ερευνητικής έκθεσης και τεχνήματος εργασίας σε ειδική ημερίδα (συντελεστής βαρύτητας 20%)

Δείτε εδώ αναλυτικά όλα τα διαβαθμισμένα κριτήρια αξιολόγησης που θα χρησιμοποιήσουν και παρατηρήστε ότι υπάρχουν 6 διαβαθμίσεις στη βαθμολογική κλίμακα του 20:

?           Άριστο: Βαθμός 19-20

?           Πολύ καλό: Βαθμός 17-18

?           Καλό: Βαθμός 14-16

?           Μέτριο: Βαθμός 10-13

?           Στοιχειώδες: Βαθμός 06-09

?           Λίαν ανεπαρκές: Βαθμός 01-05

Oι καθηγητές αποφασίζουν με βάση την εικόνα που σχημάτισαν όλο το τετράμηνο και τα στοιχεία των ατομικών φακέλων σας ποιοι δούλεψαν περισσότερο από τους άλλους και ανάλογα βαθμολογούνται πάνω από το 16, π.χ. με 17 ή με 18. Όσοι δεν δούλεψαν όσο έπρεπε, καθυστερούσαν τις εργασίες τους και δεν συνέβαλαν σημαντικά στο κλίμα και στην εργασία της ομάδας θα πάρουν μικρότερο βαθμό, π.χ. θα πάρουν 12 ή 13 ή και κάτω από τη βάση (το 10) ανάλογα με την περίπτωση. Καθώς για την ατομική σας αξιολόγηση συνεκτιμάται και η προσωπική σας συμβολή στο έργο της ομάδας σας, συχνά διαφοροποιείται η βαθμολογία τετραμήνου από το ένα μέλος στο άλλο της ίδιας ομάδας.

http://users.sch.gr/iriniper/ee/questions.html